Liceum i gimnazjum

Sprawa wydaje się oczywista: liceum to po niemiecku Lyzeum, a gimnazjum to Gymnasium. Jeśli jednak użyjemy takiego dosłownego tłumaczenia, to w niemal każdym przypadku Niemiec nie zrozumie dokładnie, co mamy na myśli. Wynika to z faktu, że niemiecki system szkolnictwa znacząco różni się od polskiego.

W II Rzeczpospolitej funkcjonowały ośmioklasowe gimnazja, do których uczęszczali uczniowie w wieku od 10 do 18 lat, co stanowi kalkę pruskiego systemu i odpowiada mniej więcej niemieckiemu Gymnasium. W Niemczech Gymnasium obejmuje 8 lub 9 klas, przy czym współcześnie rozróżnia się trzy etapy: Unterstufe (klasy 5-7), Mittelstufe (klasy 8-10) oraz Oberstufe (klasy 11-13). Gimnazja wprowadzone w Polsce w roku 1999 (które niedawno zlikwidowano) obejmowały jednak tylko trzy klasy dla młodzieży w wieku 13-16 lat. Jak poradzić sobie przy tłumaczeniu tego typu rozbieżności?

Odpowiedź w przypadku niemieckiego Gymnasium tłumaczonego na język polski jest prosta, szczególnie, gdy nasze dziecko jest starsze, bo możemy po prostu powiedzieć „liceum”. Wszyscy zrozumieją, że chodzi o szkołę ponadpodstawową, która z reguły kończy się egzaminem maturalnym. Jeśli mamy na myśli polskie „gimnazjum” utworzone po 1999 roku, to powinniśmy użyć słowa Mittelschule, aby podkreślić, że chodzi o szkołę „pośrednią”, w której matura nie jest egzaminem końcowym.

Czy z kolei polskie „liceum” można tłumaczyć jako Gymnasium? To zależy od kontekstu, bezpieczniejsze jest użycie zbiorowego słowa Oberschule, oznaczającego po prostu szkołę ponadpodstawową, oraz dodanie drugiego członu i przypisu wyjaśniającego. Mamy przecież w polskim systemie różne licea, np. „liceum ogólnokształcące” (allgemeinbildende Oberschule) lub „liceum zawodowe” (Fachoberschule).

A co ze słowem Lyzeum? Słowo zapożyczone z języka francuskiego jest staroświeckie, napotkamy na nie tylko w przypadku nazw własnych niektórych tradycyjnych szkół. W XIX wieku mianem tym określało się wyłącznie szkoły dla dziewcząt.

Samo Życie, wydanie 2/21 (589), tłumacz przysięgły mgr Adam Gałamaga

Powyższy tekst jest chroniony prawem autorskim. Wolno go powielać lub cytować wyłącznie za podaniem nazwiska autora i nazwy publikacji.